– Šta je za Vas medijska pismenosti koliko je ona danas važna?
Medijska pismenost za mene je sposobnost da se prepozna istina od laži, da se detektuje prećutkivanje važnih informacija i iskrivljavanje činjenica u nečiju korist. U današnje vreme, kada smo sa svih strana zasuti informacijama, možda je i jedna od najvažnijih veština za život u modernom svetu.
– Kako u savremenom digitalnom svetu razlikujete istine od laži?
Čak i mi, kao profesionalci, možemo da budemo žrtve lažnih informacija. Ali, za razliku od ljudi koji se ne bave novinarstvom, mi imamo znanje, iskustvo i alate da informaciju proverimo, ispitamo i utvrdimo činjenice. Sa druge strane, postoje alati koje mogu da koriste i ljudi koji nemaju veze sa novinarstvom. Pre svega ne treba se informisati na društvenim mrežama. Pogotovo ne na sajtovima koji svakodnevno niču i nikada nismo čuli za njih. U tome sada već pomaže i Fejsbuk, ako ste primetili, da odnedavno na svakom linku možete videti osnovne informacije o sajtu koji je izvor – koliko dugo postoji, ima li zvanični pejdž itd… Takođe, postoje i fact cheking sajtovi, i domaći i strani. Ali to je možda previše zamorno za nekoga ko samo želi da se informiše. Zato se može koristiti i običan Gugl koji može preko pretraga fotografija da vam pokaže da li je fotografija predstavljena kao nova, zaista nova ili reciklirana i predstavljena drugačije.
– Koliko su lažne vesti ozbiljan problem za mlade?
Kolege kažu, i ja se slažem, da lažne vesti ne postoje. Postoje vesti i postoje laži. Samim tim što je nešto laž, ne može da bude vest. Mladi jesu najviše ugroženi tim lažima, jer se tek formiraju – i oni kao ličnosti i njihova kritička svest. Laži mogu da utiču na njihove izbore u svakom pogledu, ali i na lični razvoj koji, pod uticajem dezinformacija može da krene pogrešnim smerom.
– Kako treba pristupiti medijskom obrazovanju dece? Kako se suočavate sa ovim izazovom na ličnom primeru?
Primere za to treba tražiti u zemljama koje se uspešno bave medijskim obrazovanjem dece, a to su Finska, Danska, Holandija… Sa jedne strane, mislim da pre svega treba medijski opismeniti odrasle, jer deca koja odrastaju u današnje vreme mnogo brže razumeju i usvajaju novine koje nama, koji nismo sve ovo imali na raspolaganju tokom odrastanja, nekada mogu da predstavljaju problem. Sa druge strane, neophodno je usmeravati ih prilikom tog usvajanja novina, pa verujem da sa medijskim obrazovanjem treba krenuti čim deca krenu da koriste tablete i telefone za nešto što nije crtani film.
U redakciju Megafona često dolaze studenti na praksu, tako da je naš način da im pomognemo u prepoznavanju laži, to što ćemo ih naučiti šta su i kako treba da izgledaju vesti. Upoznajemo ih i sa alatima za proveru činjenica, kako bi i kada odu iz Megafona, mogli da samostalno proveravaju informacije i utvrđuju šta je laž, a šta istina.
– Da li medijsku pismenost treba uvesti kao školski predmet?
Ono što znam je da u Srbiji postoji digitalni vodič (https://digitalni-vodic.ucpd.rs/) za decu, ali moram da priznam da ga nisam dublje istraživala. Kao što sam rekla, mislim da treba krenuti sa medijskim opismenjavanjem dece čim počnu da koriste internet sa kakvim-takvim razumevanjem. A to znanje nadograđivatim tokom celog školovanja. Koliko znam, medijska pismenost trebalo bi da od ove školske godine postoji kao izborni predmet u gimnazijama i nekim stručnim srednjim školama u Srbiji, ali moje mišljenje je da bi to trebalo da bude obavezni predmet ili da se obavezno inkorporira u školski sistem kroz neke druge predmete (npr. srpski jezik).
Sonja Urošević je glavni i odgovorni urednik multimedijalnog internet portal Megafon koji pokriva teritoriju prvenstveno južne i jugoistočne, ali i Srbije u celini, kao i određenih ciljanih delova inostranstva. Portal predstavlja nepristrasan i nezavisan medij koji se bavi društvenim temama u formi video priloga, kratkih video klipova, autorskih tekstova, servisnih informacija, audio materijala i foto galerija.
Kao moderan i savremeno dizajnirani web sajt, Megafon je baziran na najnovijim tehnologijama i koristi napredne CMS (Content Management System) sisteme koji ga, kroz detaljno planiranu navigaciju, čine vrlo preglednim i pristupačnim svim uzrastima i na svim uređajima.
„Ka lajme dhe ka gënjeshtra“ – SONJA UROSHEVIQ – MEGAFON
- Çfarë është arsimimi medial për ju dhe sa është i rëndësishëm ai sot?
Për mua, arsimimi medial është aftësia për të njohur të vërtetën dhe gënjeshtrën, për të zbuluar heshtjen e informacionit të rëndësishëm dhe për të shtrembëruar faktet për përfitimin e dikujt. Në ditët e sotme, kur jemi të mbingarkuar me informacione, mund të jetë një nga aftësitë më të rëndësishme për të jetuar në botën moderne.
- Si i dalloni të vërtetat nga gënjeshtrat në botën e sotme digjitale?
Edhe ne, si profesionistë, mund të jemi viktima të informacionit të pavërtet. Por ndryshe nga njerëzit që nuk janë të përfshirë në gazetari, ne kemi njohuri, përvojë dhe mjete për të kontrolluar informacionin, ekzaminuar atë dhe për të krijuar fakte. Nga ana tjetër, ka mjete për njerëzit që nuk kanë asnjë lidhje me gazetarinë mund të përdorin. Para së gjithash, nuk ka nevojë të informoheni në rrjetet sociale. Sidomos jo në faqet që shfaqen çdo ditë dhe ne kurrë nuk kemi dëgjuar për to. Facebook tashmë po ndihmon në këtë, nëse e keni vërejtur se kohët e fundit mund të shihni në secilën lidhje informacionin themelor në lidhje me faqen që është burimi – qe sa kohë zgjat, a ka faqe zyrtare, etj … Po ashtu, ka fact cheking site , vendorë dhe të huaj. Por kjo mund të jetë shumë e lodhshme për dikë që thjesht dëshiron të informohet. Kjo është arsyeja pse ju mund të përdorni Googlen , i cili mund t’ju tregojë përmes kërkimeve të fotografive nëse një foto paraqitet si e re, me të vërtetë e re ose riciklohet dhe paraqitet ndryshe.
-Sa janë lajmet e pavërteta problem serioz për të rinjtë?
Kolegët thonë, dhe unë pajtohem, se lajmet e pavërteta nuk ekzistojnë. Ka lajme dhe ka gënjeshtra. Për shkak se diçka është gënjeshtër, nuk mund të jetë lajm. Të rinjtë janë më të rrezikuar nga këto gënjeshtra, sepse ato sapo formohen – si personalitete ashtu edhe vetëdija e tyre kritike. Gënjeshtrat mund të ndikojnë në zgjedhjet e tyre në çdo mënyrë, por edhe në zhvillimin personal i cili, nën ndikimin e dezinformimit, mund të marrë drejtimin e gabuar.
- Si duhet t’i qasemi arsimit për mediat e fëmijëve? Si e përballoni këtë sfidë në një shembull personal?
Shembuj të kësaj duhet të kërkohen në vendet që angazhohen me sukses në edukimin mediatik për fëmijë, përkatësisht në Finlandë, Danimarkë, Hollandë… Nga njëra anë, unë mendoj se para së gjithash, të rriturit duhet të jenë të arsimuar medial, sepse fëmijët që rriten në ditët e sotme janë shumë më të shpejtë për të kuptuar dhe përvetësuar gazetat që ne, që nuk i kemi pasur të gjitha këto në dispozicion gjat rritjes, ndonjëherë mund të jetë problem. Nga ana tjetër, është e nevojshme për të drejtuar ata në miratimin e kësaj gazete, dhe unë besoj se edukimi medial duhet të fillojë sa më shpejt që fëmijët të fillojnë të përdorin tableta dhe telefonat për diçka që nuk është filëm vizatimor.
Në redaksionin Megafon shpesh u vijnë studentët në praktikë, kështu që mënyra jonë për t’i ndihmuar ata është t’u mësojmë atyre se çfarë janë dhe si duhet të të duken lajmet. Ne gjithashtu i njoftojmë ato me mjetet e kontrollit të fakteve në mënyrë që kur të largohen nga Megaphone, ata të mund të kontrollojnë në mënyrë të pavarur informacionin dhe të përcaktojnë se çfarë është gënjeshtër dhe çfarë është e vërtetë.
- A duhet të futet arsimimi medial si lëndë shkollore?
Ajo që unë di është se në Serbi ekziston një udhëzues dixhital (https://digitalni-vodic.ucpd.rs/) për fëmijë, por unë duhet të pranoj se nuk e kam hetuar më tej.
Siç thash, unë mendoj se duhet të fillojmë me arsimimin medial për fëmijët, sa më shpejt si të fillojnë të përdorin internetin me çfardo lloj të kuptuari . Dhe atë njohuri duhet ndërtuar gjatë gjithë arsimit . Me sa di unë, arsimimi mediatik që nga ky vit shkollor duhet të ekzistojë si lëndë zgjedhore në gjimnaze dhe disa shkolla të mesme profesionale në Serbi, por mendimi im është që ajo duhet të jetë një lëndë e detyrueshme ose të përfshihet në sistemin shkollor përmes disa lëndëve të tjera. (psh. gjuhës serbe).
Sonja Urosheviq është kryeredaktore e portalit multimedial në internet Megafon, i cili përfshin territorin e kryesisht jugut dhe juglindjes, por edhe Serbinë në tërësi, si dhe pjesë të caktuara të synuara jashtë vendit. Portali është një medium i paanshëm dhe i pavarur që merret me tema sociale në formën e videoklipeve, videoklipeve të shkurtra, teksteve të të drejtave të autorit, informacionit të shërbimit, materialeve audio dhe galerive të fotografive.
Si një faqe interneti moderne dhe bashkëkohor, Megafon bazohet në teknologjitë më të fundit dhe përdor sisteme të përparuara CMS (Content Management System) që, përmes navigimit të planifikushëm , e bëjnë atë shumë transparent dhe të arritshëm për të gjitha moshat dhe në të gjitha pajisjet.
Projekti „Njihuni me të vërtetën“ është bashkëfinancuar nga buxheti i Republikës së Serbisë – Ministria e Kulturës dhe Informacionit. Qëndrimet e shprehura në një projekt mediatik të mbështetur nuk shprehin qëndrimet e organit i cili ka dhënë fondet.
